کاربر گرامی به وب سایت دادسرا یار خوش آمدید | برای استفاده کامل از امکانات سایت عضو یا وارد شوید

عقد جعاله+بررسی تخصصی +نکات مهم-کاربردی و ویژه

شما در حال مشاهده مطلب مذکور در بخش مقالات سایت می باشید

عقد جعاله+بررسی تخصصی +نکات مهم-کاربردی و ویژه

عقد جعاله+بررسی تخصصی +نکات مهم-کاربردی و ویژه

 عقد جعاله و نکات مهم آن

به نوشته دادسرایار در مقاله بررسی تخصصی مقاله عقد جعاله

دادسرایار 24 ساعته در خدمت شماست حتی روز های تعطیل

021-91-01-61-52

ویدیو و پادکست عقد جعاله

عقد جعاله چیست و کاربرد آن

درجعاله شرط پاداش گرفتن ، رسیدن به نتیجه مطلوب جاعل است و تلاش در این راه اجری ندارد برای بستن قرارداد جعاله معلوم بودن مزد کار شرط نیست جعاله عملی حقوقی است و بخت و اقبال و احتمال در آن کم و بیش موثر است  یکی دیگر از تعاریف جعاله از نظر فقها الزام شدن.

جاعل به دادن عوض در مقابل کاری که حلال و مورد نظرعقلا باشد است از دیگر تعاریف جعاله ملتزم شدن شخص به پرداخت اجرت وپاداش معلوم در مقابل یک عمل است.

طبق قانون جعاله تعهدی جایز است و تا زمانی که آن کار به پایان نرسیده باشد هرکدام از دوطرف بخواهند می‌توانند منصرف شوند
اما اگر جاعل در حین عمل عامل از قرارداد جعاله منصرف شود باید اجرت المثل کار عامل را بدهد اگر شخصی در برابر ارتکاب جرم یاکار غیر اخلاقی و خلاف نظم عمومی ملتزم به دادن اجرت شود جعاله باطل است.
درقرارداد اجاره هرگاه شخص بخواهد خدمتی برای دیگری انجام دهد و در برابر آن تا پاداش مناسب بگیرد موضوع این توافق باید معین باشد یعنی باید به وسیله تعیین مدت و چگونگی کاری که در باید شود مشخص شود یعنی چه خدمتی را با پول مبادله می کنند و در برابر چه می گیرند مثلاً فردی حیوان خود را گم کرده است و اکنون می‌خواهد برای یافتن آن پاداشی معین کند.
مثال دیگر ثروتمندی برای کشف داروی بیماری سرطان مبلغی جایزه معین می کند ولی آیا معلوم است که در برابر چه مقدار کاری این پول را می پردازد.
از این گونه به مثال ها زیاد است، اما در همه آن ها کسی که ملتزم به دادن پاداشی می شود تنها به نتیجه مورد نظر توجه دارد و در برابر آن پول می پردازد و دشواری در راه رسیدن به این مطلوب سهمی در میزان التزام ندارد.

یعنی عامل تعهد به نتیجه دارد نه فراهم کردن وسیله ماده ۵۶۴ قانون مدنی بیان دلشته است در جعاله گذشته از عدم لزوم تعیین ،توسط عامل، ممکن است عمل هم مرددو کیفیات نامعلوم باشد، ماده ۵۶۱ قانون مدنی در تعریف جعاله می گوید عبارت است از التزام شخصی دادن اجرت معلوم در مقابل عملی اعم از اینکه طرف معین باشد یا غیر معین.
این تعریف ماهیت جعاله را در برابر اجاره اشخاص که با آن شباهت زیادی دارد معین می سازد در اجاره اشخاص مستاجر ملتزم می‌شود که اجرت معلومی را در برابر کار معین بپردازد.
ولی همان گونه که اشاره شد بین جعاله و اجاره این تفاوت اساسی وجود دارد که در عقد اجاره میزان کار باید معلوم و معین باشد باشد ،
ولی در جعاله نه تنها میزان کاری که باید انجام شود به درستی معلوم نیست.
اجرت نیز ممکن است به طور کامل معلوم نباشد ، ایجاب ممکن است به طرفیت معلوم شود یعنی جاعل اعلام کند که ملتزم است به هرکس که کار مورد نظر را انجام دهد فلان پاداش را بدهد.
بنابراین نسبت به شرایط درستی التزام سخت‌گیری کمتری شده است تا نیاز مردم به این گونه معاملات برآورده شود.

انواع جعاله، عقد جعاله چیست و بر چند نوع است

جعاله به اعتبار چگونگی ایجاد بر دو قسم است خاص و عام. در جعاله خاص ایجاب برای شخص معین می شود و خطاب تنها یک یا چند نفر خاص است و به همین دلیل نیز پذیرفتن ایجاب از طرف دیگری امکان ندارد.
برای مثال پدری به فرزندش بگوید در صورتی که بتوان فلان مسئله ریاضی را تا ۲ ساعت دیگر حل کنید ۱۰ هزار ریال به تو جایزه میدهم.
بنابر این تنها فرزند مورد خطاب می‌تواند با پذیرفتن پیشنهاد پدر و حل مسئله ریاضی پاداش معینی بگیرد، پاداش در ازای رسیدن به نتیجه مطلوب است اما در جعاله عام به این صورت است که ایجاب را به طرف عمومی است و منتظر می شود که هر یک از کار مورد درخواست او را انجام دهدپاداش او را می‌گیرد برخی از نویسندگان امکان ایجاب به طرف عموم را از ویژگیهای جعاله پنداشته و آن را از نشانه ها ی ایقاع بودن جعاله دانسته اند.

ویژگی های عقد جعاله و موضوع جعاله

کفایت علم اجمالی

جعاله در برابر اجاره این مزیت دارا ست که در آن کار موضوع التزام میتواند مجهول باشد قانون مدنی در تایید همین نظر می گوید در درجه اول گذشته از عدم لزوم تعیین عامل ممکن است مرددو کیفی یا کیفیات آن نامعلوم باشد زیرا به نظر نویسندگان این قانون عدالت ایجاب کرده است که مجهول بودن عمل اجازه داده شود.

همین استثنا در مورد اجرت نیز مقرر شده چنان که ماده ۵۶۳ اعلام می کند ،معلوم بودن اجرت من جمیع جهات لازم نیست بنابراین کسی اعلام می کند که هرکس گمشده او را پیدا کند حصه مشاع معینی از آن مال را به او خواهد داد این جعاله هم صحیح است امکان مجهول ماندن عوض تا جایی امکان دارد که تعدد ناشی از عقد از نظر حقوقی قابل احصا باشد.


از قانون به طور کلی چنین استنباط می شود که طرفین حداقل علم اجمالی به موضوع باید داشته باشند و حتی به طور استثنایی نیز می توان پیمانی بست که موضوع آن به طور کلی مجهول باشد جعاله از پیمانی های است که در آن علم اجمالی به موضوع تعهد کافی است و همین که اندازه عمل اجرت قابلیت تعیین را داشته باشد قرارداد درست است.

عقد جعاله
عقد جعاله

لزوم مشروع بودن موضوع جعاله

موضوعی که درخواست می شود باید مشروع و عقلایی باشد مسنبط از ماده ۵۷۰ از این حیث بین جعاله و اجاره تفاوتی نیست
یعنی اگر شخصی در برابر ارتکاب جرم یا ارتکاب کاری که بر خلاف عمومی اخلاق حسنه ملتزم به دادن اجرت شود جعاله باطل است
همچنین است هرگاه کار مورد تقاضا را خردمندان عاقلان و مفید ندانند زیرا حقوق وسیله روابط اجتماعی معقول است نه تامین و هوی هوس های فردی.

اثر التزام در عقد جعاله و الزامات عقد جعاله

در عقد جعاله لازم نیست و طرفین می توانند هر وقت که بخواهند بدون این نیاز به بهانه مشروع داشته باشند آن را بر هم زنند توجه به این نکته مفید است که در آثار فسخ هرگاه موضوع جعاله مرکب از اجزایی باشد که هرکدام به طور مستقل منظور جاعل بوده ، و پس از انجام دادن پاره‌ای از آن اجزا عقد فسخ شود عامل از اجرت المسمی به نسبت عملی که کرده است مستحق خواهد بود.

بنابر این انجام دادن هر جزئ، سهمی در میزان پاداش دارد از سوی دیگر اثر فسخ نسبت به آینده است و آنچه را که عامل بیش از آن انجام داده است، طرفین باید به آن پایبند باشند و عامل نسبت کار انجام شده استحقاق گرفتن پاداش مورد التزام را دارد برای مثال اگر مورد جعاله اگر انجام نقشه ساختمانی یا تابلوی نقاشی باشد و بعد از تمام شدن نیمی از نقشه ها یا تابلو ها عقد فسخ شود جاعل باید التزام خویش را به نسبت کاری که انجام شده است اجرا کند.

درصورت اختلاف طرفین باید کارشناس است، اما در جایی که کار مورد پیشنهاد تجزیه ناپذیر باشد و جاعل تنها به یک نتیجه معین نظر داشته باشد انجام مقدمات آن کار یا کوشش در راه رسیدن به نتیجه معهود هیچ اجرتی ندارد و بنابراین هرگاه جعاله پیش از رسیدن به نتیجه نهایی فسخ شود جاعل هیچ التزامی در پرداختن سهمی از اجرت ندارد هر چند که خود او عقد را به هم زده باشد.

انجام دادن کار پیش از آگاه شدن از التزام

فرض مسئله این است که هرگاه ایجاب جعاله برای عموم بشود و کسی پیش از آگاه شدن از مفاد التزام کار مورد درخواست را انجام دهد
برای مثال پدری برای یافتن فرزند گمشده خود جایزه تعيين می کند رهگذری از روی اتفاق به کودک بر می خورد و همین که در پی یافتن سرپرست او برمی آید از پیشنهاد پدر طفل آگاه می‌شود.
پرسش اصلی این است که اگر این فرد که کودک را که یافته است اورا به پدر وی تحویل دهد آیا استحقاق گرفتن جایزه را دارد و یا می تواند اجرت المثل کار خود را بگیرد یاابن که اصلا هیچ حقی بر پدر ندارد؟

قانون مدنی در این باب حکمی ندارد ولی بر این مبنا که جعاله در حقوق ما در زمره قراردادها است باید گفت در هر مورد که بتوان توافق صریح یا ضمنی را بین دو طرف احراز کرد جاعل بنا بر مفاد پیشنهاد خود ملتزم به دادن اجرت است و برعکس در مواردی که التزام جاعل را با هیچ تعبیری نتوان بر توافق آن دو استوار ساخت عامل استحقاق گرفتن اجرت المثل کار خود را دارد زیرا عادلانه نیست که جاعل بتواند از حاصل کار دیگری بدون سبب مشروع استفاده کند مگر اینکه عامل قصد تبرع داشته باشد.

زمان استحقاق اجرت در عقد جعاله و احکام جعاله

در جعاله التزام جاعل در برابر انجام دادن کار معین است و در این عقد نه منفعتی به جاعل تملیک می‌شود و نه حق انتفاعی می‌یابد  زیرا دو طرف فقط پیمان می بندند که به موجب آن جاعل در برابر حصول نتیجه مورد نظر خود متضمن به دادن مالی شود.

یعنی به دلیل همین توافق است که انجام دادن کار سبب ایجاد التزام برای جاعل می‌شود.


تفاوت بین اجاره اشخاص و جعاله این است که در عقد اجاره مستاجر در نتیجه عقد پیش از انجام دادن کار مالک منافع یا حق انتفاع اجیر می‌شود و در برابر حقی که به دست آورده است در برابر اجیر مدیون به اجرت نیز می گردد ولی در جعاله هیچ حقی برای جاعل به وجود نمی‌آید وتنها قراری گذارده می شود که زمینه تعهد اصلی را فراهم می‌سازد.


بنابر این التزام تحقق نمی‌یابد و عامل فقط در برابر انجام دادن کار حق پیدا می کند چنانچه ماده ۵۶۷ قانون مدنی به آن اشاره کرده است.

ارکان عقد جعاله

ولی، تعیین چگونگی و مقدار کاری که باید انجام شود گاه امکان پذیر نیست و از پیش به درستی نمی توان پیش بینی کرد که برای رسیدن به نتیجه مطلوب چه باید کرد.

فرض کنیم مالکی حیوان مورد علاقه خود را گم کرده و اکنون می خواهد برای یافتن آن پاداشی معین کند. این پاداش در برابر چه کاری داده می شود؟ آیا معلوم هست کسی که این خدمت را به عهده گرفته است چه مدت باید کار کند و چه نوع کاری را باید انجام دهد؟

مردم به چنین توافقی نیاز دارند و همیشه نمی توان انتظار داشت که دستمزد در برابر کار معین پرداخته شود.

جعاله نیز به همین منظور در زمرۀ عقود معین آمده است و ماده ۵۶۴ قانون مدنی در تأیید فایده آن می گوید: در جعاله، گذشته از عدم لزوم تعیین عامل، ممکن است عمل هم مردد و کیفیات آن نامعلوم باشد.

عقد جعاله در قانون مدنی و مواد قانونی عقد جعاله

ماده ۵۶۱ قانون مدنی در تعریف جعاله می گوید:

جعاله عبارت است از التزام شخصی به اداء اجرت معلوم در مقابل عملی، اعم از اینکه طرف معین باشد یا غیر معین.

و ماده ۵۶۲ در مقام بیان اصطلاحاتی که در این عمل حقوقی به کار می رود، می افزاید:

 در جعاله، ملتزم را جاعل، طرف را عامل و اجرت را جعل (به ضم جيم) می گویند.

این تعریف ماهیت جعاله را در برابر اجاره اشخاص، که با آن شباهت زیاد دارد، معین نمی سازد. زیرا در اجاره اشخاص نیز مستأجر ملتزم می شود که اجرت معلومی را در برابر کار معین بپردازد.

عقد جعاله
عقد جعاله

اقسام جعاله و جعاله عام

جعاله به اعتبار چگونگی ایجاب بر دو قسم است: خاص و عام.

 ۱. در جعاله خاص

ایجاب برای شخص معین می شود، طرف خطاب تنها یک یا چند نفر خاص است و به همین دلیل نیز پذیرفتن ایجاب از طرف دیگری امکان ندارد.  برای مثال، اگر پدری به فرزندش بگوید، در صورتی که بتوانی فلان مسأله ریاضی را تا دو ساعت دیگر حل کنی ده هزار ریال به تو جایزه می دهم، تنها فرزند مورد خطاب می تواند با پذیرفتن پیشنهاد پدر و حل مسأله ریاضی پاداش معین را بگیرد .

٢. در جعاله عام

. پاره ای از نویسندگان امکان ایجاب به طرف عموم را از ویژگی های جعاله پنداشته و آن را از نشانه های ایقاع بودن جعاله دانسته اند، ولی باید دانست که ایجاب قراردادهای مالی می تواند به طرف عموم باشد، چنان که پیشنهاد فروش مالی به قیمت معین بشود، بی آنکه خریدار معینی مورد نظر مالک قرار گیرد.

ماهیت حقوقی جعاله عقد است یا ایقاع؟

در این که جعاله در زمرۂ عقود است یا در شمار ایقاعات، قانون مدنی حکم صریحی ندارد.

چگونگی انشای مواد گواه بر این است که نویسندگان قانون مدنی نیز در این باب تصمیم قاطعی نگرفته اند و نتوانسته اند به تردیدی که فقهای امامیه داشته اند پایان دهند.

زیرا، از سویی، جعاله در شمار عقود معین، مانند مضاربه و ودیعه و اجاره، آمده است و از سوی دیگر، در تعریف جعاله از به  کار بردن واژه عقد احتراز شده و این عمل حقوقی به التزام به اداء اجرت معلوم» تعبیر گشته است (ماده ۵۶۱).

در ماده ۵۶۵ نیز که قانونگذار در مقام بیان اختیار دو طرف در بر هم زدن عقد بوده چنین آمده است:

جعاله تعهدی است جایز.... در نتیجه همين اجمال، نویسندگان حقوق مدنی هم درباره عقد یا ایقاع بودن جعاله اختلاف پیدا کرده اند:

بعضی از آنان، با ملاحظه احکام جعاله و آثاری که بر التزام جاعل بار می شود آن را ایقاع شمرده اند و گروه دیگر جعاله را عقد گفته اند؟

 در عقد بودن جعالة خاص کمتر تردید شده است، زیرا اگر کسی به دیگری پیشنهاد انجام دادن کاری را در برابر گرفتن مبلغ معین بکند و او پیشنهاد را بپذیرد و کار مورد نظر را انجام دهد، منشأ تعهد توافق آن دو است و به دشواری می توان ادعا کرد که التزام جاعل به صرف اراده او ایجاد شده و تصد عامل در آن اثر نداشته است.

اشکال عمده در جایی است که جعاله به طرف عموم انشاء می شود و کسی پیش از آگاه شدن به التزام جاعل کار مورد نظر او را انجام می دهد.

می گویند، در چنین حالتی نیز عامل مستحق اجرت مورد التزام است، در حالی که این التزام را نمی توان به توافق اراده های آن دو منسوب کرد و برای آن مبنایی جز اراده منحصر جاعل وجود ندارد.

ولی، بر فرض که جاعل در برابر کسی که بدون اطلاع از پیشنهاد او کار مورد نظر را انجام داده است ملتزم به دادن پاداش باشد، توجیه این التزام با ایقاع بودن جعاله ملازمه ندارد. زیرا این دعوی در موردی مطرح می شود که عامل پس از انجام دادن کار از پیشنهاد جاعل مطلع شود و برای گرفتن پاداش موعود به او رجوع کند.

در این حالت، به جای این که ادعا شود جاعل تنها در اثر اراده خویش ملتزم به دادن پاداش شده است، چرا نمي توان گفت که استحقاق عامل در نتیجه پذیرفتن پیشنهاد و توافق دو طرف به وجود آمده است؟

عامل در هر حال پیشنهاد التزام را پذیرفته و بر مبنای آن به جاعل رجوع کرده است، جز اینکه کار مورد درخواست او را پیش از آگاه شدن به ایجاب انجام داده است.

اگر مقصود جاعل از پیشنهاد خود انجام دادن کار معین و رسیدن به هدف ویژه خود باشد، چه تفاوت می کند که نیل به آن پیش از قبول باشد یا پس از قبول .

انعقاد جعاله و نکات جعاله

ایجاب و قبول

اگر مؤسسه ای برای پیشرفت هنر نقاشی اعلان کند که هرکس در سال بیش از پنجاه تابلوی ارزنده تهیه کند ده میلیون ریال جایزه می گیرد، نقاشی که تابلوها را آماده دارد نمی تواند از این پاداش استفاده کند.

زیرا ایجاب به طور ضمنی مقید بر این است که تابلوها در آینده تهیه شود و جایزه تعیین شده هنرمندان را در آینده به کار و کوشش ترغیب کند.

قبول جعاله نیز ممکن است به طور صریح انجام شود و به اطلاع جاعل برسد، یا در مورد جعاله عام به طور ضمنی انجام شود، یعنی عامل، پس از آگاه شدن از مفاد التزام، با شروع به کار مورد تقاضا آن را به طور ضمنی بپذیرد، یا عاملی که پیش از آگاه شدن از ایجاب کار معهود را انجام داده است، پیشنهاد جاعل را بپذیرد و نتیجه کار را تسلیم کند.

التزام به جعاله

1- گوینده ایجاب وظیفه ای ندارد که پای بند به التزام خود باقی بماند و حتی پس از قبول نیز می تواند از آن رجوع کند، چنانکه ماده ۵۶۵ قانون مدنی می گوید: جعاله تعهدی است جایز و مادامی که عمل به اتمام نرسیده است، هریک از طرفین می توانند رجوع کنند، ولی اگر جاعل در اثناء عمل رجوع نماید باید اجرت المثل عمل عامل را بدهد.

2- همان گونه که در ماده ۵۶۵ آمده است، گوینده قبول نیز به مفاد اراده خود پای بند نیست و می تواند از انجام دادن کار و گرفتن پاداش منصرف شود.

با وجود این، در فرضی که ایجاب به طرف عموم است، این موجود اعتباری چنان آفریده شده که قبول هرکس می تواند آن را به التزام تبدیل کند.

از قید تعلق آزاد است و با هر اراده موافقی سازگاری دارد.

منتها ، چون معنی پیشنهاد انجام کار به عموم این است که در برابر نخستین کسی که نتیجه کار را تسلیم کند التزام تحقق می یابد، ایجاب تا زمان تسلیم نخستین کار باقی است.

بنابراین، اگر کسی آن را بپذیرد و رد کند، انصراف او ایجاب را از بین نمی برد ، زیرا فرض این است که این موجود اعتباری برای او ساخته نشده و تا حصول نتیجه باقی است، پس، حق دارد به عنوان مصداق و فردی از عموم دوباره آن را بپذیرد .

عقد جعاله
عقد جعاله

اهلیت دو طرف

1- اهلیت عامل:

گروهی از فقیهان جعاله را در زمره ایقاعات آورده اند، به این تعبیر که جاعل با التزام خویش سبب سازی می کند تا هرکس کار مورد نظر را انجام دهد استحقاق پاداش را پیدا کند.

بنابراین، عامل در ایجاد التزام دخالت ندارد، و هرگاه کار معهود را انجام دهد، به مقتضای سببی که از پیش به وجود آمده است، حق پاداش گرفتن را می یابد.

با این تعبیر، چون عامل در ساختمان حقوقی جعاله دخالت ندارد، لازم نیست اهليت تصرف داشته باشد و صغیر ممیز و سفیه، و حتی به گفته بعضی مجنون و صغیر غیرممیز نیز، می تواند طرف جعاله قرار گیرد.

پاره ای از استادان، با این که جعاله را عقد می دانند، صغیر ممیز و سفیه را برای قبول التزام اهل می شمرند.

مبنای این گفته بر نظری استوار است که به موجب آن، چون کار انسان در زمره اموال او به شمار نمی رود و حجر سفیه و صغیر ممیز به دلیل نداشتن اراده نیست و بدین خاطر است که در اموال خود تصرف نابجا نکنند، این اشخاص درباره کار خود می توانند به درستی و بی آنکه نیاز به اجازه ولی یا قیم خود داشته باشند پیمان ببندند.

با این تعبیر، سفیه و صغیر ممیز می توانند به هر مبلغ که می خواهند اجیر نیز بشوند؟

آن چه در ارزیابی این نظر در اهلیت اجیر گفته شد ما را از بررسی دوباره آن بی نیاز می کند.

ولی به طور خلاصه باید دانست که حمایت از صغیر ممیز و سفیه و  حفظ دارایی ایشان نیز ایجاب می کند که در قراردادهای مربوط به 2- اهلیت جاعل:

درباره لزوم اهلیت برای جاعل هیچ تردیدی نشده است و همه  تأیید کرده اند که او باید برای ملتزم شدن اهلیت کامل داشته باشد.

موضوع جعاله

امكان مجهول ماندن دو عوض تا جایی امکان دارد که تعهد ناشی عقد از نظر حقوقی قابل احراز باشد و دادرس بتواند آن را موضوع حكم قرار دهد.

زیرا، دینی که موضوع آن به کلی مجهول بماند یا تعیین میزان و چگونگی آن به عهده مدیون واگذار شود از نظر حقوقی دین نیست.

این نکته را از لحن ماده ۲۱۶ نیز به خودی خود می توان استنباط کرد، زیرا در آن تنها قراردادی مجاز شناخته شده است که طرفین حداقل علم اجمالی به موضوع آن داشته باشند و حتی به طور استثنایی نیز نمی توان پیمانی بست که موضوع آن به کلی مجهول باشد.

جعاله از پیمان هایی است که در آن علم اجمالی به موضوع تعهد کافی است و  همین اندازه که عمل واجرت قابلیت تعیین را داشته باشد قرارداد درست است.

لزوم مشروع بودن کار:

کاری که به موجب جعاله درخواست می شود باید مشروع و عقلایی باشد (ماده ۵۷۰) و از این حیث بين جعاله و اجاره تفاوتی نیست. پس، اگر شخصی در برابر ارتکاب جرم کا ارتکاب کاری که برخلاف اخلاق حسنه و نظم عمومی است ملتزم به دادن اجرت شود، جعاله باطل است.

همچنین است هرگاه کار مورد تقاضا را خردمندان عاقلانه و مفید ندانند، زیرا حقوق وسيله تنظیم روابط اجتماعی معقول است نه تأمین هوی و هوسهای فردی.           

آثار جعاله و عوضین در عقد جعاله

اثر التزام

آثار فسخ عقد درباره التزام جاعل را بررسی می کنیم.

۱. فرض اینست که کار مورد درخواست تجزیه پذیر است و انجام دادن هر جزء سهمی در میزان پاداش دارد. از سوی دیگر، اثر فسخ نسبت به آینده است و آنچه را که عامل پیش از آن انجام داده است برطبق پیمانی بوده که طرفین باید به آن پای بند باشند.

پس، عامل به نسبت کار انجام شده استحقاق گرفتن پاداش مورد التزام را دارد.

برای مثال، اگر طرح چند نقشه ساختمانی با تابلوی نقاشی لازمه گرفتن تمام اجرت باشد و پس از تمام شدن نیمی از نقشه ها یا تابلوها عقد فسخ شود، جاعل باید التزام خویش را به نسبت کاری که انجام شده است اجرا کند.

تعیین این نسبت، در صورت اختلاف طرفین، با کارشناس است.

۲.. برای مثال، اگر کسی اعلان کند که هرکس تقویم گمشده او را بیابد و تحویل دهد صد میلیون ریال پاداش می گیرد، و دیگری مدت صد روز در راه پیدا کردن تقویم کوشش کند، ولی پیش از یافتن تقویم از تصمیم خود منصرف شود یا عامل پیشنهاد خود را پس بگیرد، نمی توان سهمی از صد هزار ریال را به عنوان اجرت به او داد، زیرا صد هزار ریال برای یافتن تقویم بوده است.

با وجود این، چون فسخ عقد از طرف جاعل باعث می شود که عامل زیان نابجایی ببیند، قانونگذار جاعل را ناگزیر ساخته تا اجرت المثل کار او را بپردازد (ماده ۵۶۵ قانون مدنی).

مبنای مسؤولیت جاعل در این مورد خطای او نیست.

زیرا بر طبق حقی رفتار کرده که قانون به او داده است و حتی اگر بهانه مشروعی هم برای انصراف خود داشته باشد، باید اجرت المثل مقرر را بپردازد.

در واقع، قانونگذار برای جبران ضرر عامل برای جاعل مسؤولیت عینی به وجود آورده است؛ سببیت عرفی را کافی شمرده بی آنکه در اندیشه احراز تقصیر جاعل باشد.

عقد جعاله
عقد جعاله


سه رکن تشکیل دهنده جعاله چیست؟


_جاعل:کسی که انجام کاری را در خواست میکند.
_عامل:کسی که در خواستی را انجام میدهد.
_جعل:عوض و مزد را میگیرد.

اقسام قرارداد جعاله چیست؟


۱)جعاله عام:

در واقع در جعاله عام،هدف شخص جاعل رسیدن به مقصد خود است و برای او فرقی نمیکند که کار مورد نظر توسط چه کسی صورت انجام میپذیرد.

۲)جعاله خاص:

در جعاله خاص،ایجاب برای شخص معین است و طرف خطاب،یک یا چند نفر خاص هستند.مثلا پدری که به فرزند خود در اینده قصد دارد به جهت دریافت نمره های بهتر در طی سال تحصیلی پاداشی بدهد و به فرزند خود در اینخصوص قول میدهد.


در جعاله،عامل زمانی مستحق اجرت است که جاعل در خواست انجام کاری کند.در صورتی که در عقد جعاله،عامل مشخصی مورد خطاب باشد و قرارداد جعاله با او بسته شود؛اگر شخص دیگری غیر از عامل مشخص شده،کار مورد نظر را انجام بدهد،این فرد مستحق اجرت خواهد بود چراکه طرف عقد نبوده و جاعل تعهدی نسبت به او نخواهد داشت،دراینصورت عامل معین نیز به دلیل اینکه کاری انجام نداده،مستحق اجرت نمی باشد.قرار داد جعاله یک نوع عقد و از جمله عقود معین است و جاعل با خواندن صیغه ای خود را ملزم میکند که در صورت انجام شدن کاری مشخص برای او از سوی دیگری،این شخص مستحق مزد و عوض میباشد.

نمونه متن یک قرارداد جعاله

طرف اولجعاله:جاعل(پرداخت کننده اجرت در برابر کار)

خانم/اقای.....
فرزند.....
به شماره شناسنامه.....
کدملی....
صادره از.....
تلفن ثابت.....
همراه......
ساکن......

طرف دوم جعاله یا همان عامل:

خانم/اقای.....
فرزند.....
به شماره شناسنامه.....
کد ملی.....
صادره از....
تلفن ثابت....
تلفن همراه.....
ساکن.....

بعد از ذکر موارد بالا باید مورد جعاله حتما ذکر گردد‌.

حق الجعاله

اجرت عامل در انجام مورد جعاله مبلغ....ریال وجه رایج معادل.....تومان است که جاعل متعهد گردیده آنرا در پایان مدت مرقوم نقدا به عامل بپردازد.

مدت قرارداد جعاله:

ازتاریخ.....لغایت......ماه/سال کامل شمسی.

تعهدت طرفین در جعاله:

در این قسمت میتوان بر اساس مورد جعاله تعهدات لازم را ذکر کرد.

شرایط جعاله:

۱)کلیه هزینه های ناشی از خرید مواد اولیه،لوازم کار،دستمزد و مزایای کارگران و حق بیمه و غیره به عهده عامل است.
۲)هر یک از طرفین حق رجوع از این جعاله را مادامی که عمل به اتمام نرسیده و یا قبل از شروع به عمل دارد ولی اگر جاعل در اثناء عمل رجوع کند باید اجرت المثل عمل عامل را به نسبت عملی که انجام داده بدهد هرچند فسخ از طرف خود عامل نیز شده باشد.
۳)استحقاق عامل به دریافت تمامت جعل موکول به انجام جعاله در موعد مقرر میباشد.
مهم ترین بخش در نگارش یک قرارداد همین قسمت شرایط قرارداد است که میتواند حسب مورد و با توجه به توافقات طرفین و ویژگی های معامله متفاوت باشد.

وجه التزام در جعاله

عامل متعهد و ملتزم است که در تحویل و انجام به موقع مورد جعاله طی مدت مرقوم اقدام کند و در صورت تاخیر در انجام مورد جعاله عامل متعهد است روزانه مبلغ ....ریال معادل.....تومان به عنوان وجه التزام به جاع بابت هر روز تاخیر بپردازد و جاعل حق دارد روزانه مبلغ......ریال معادل.....تومان وجه التزام مذکور را در صورت تاخیر از اجرت کسر و باقی را بپردازد.

مرجع حل اختلاف در جعاله

در صورت بروز هرگونه اختلاف فی مابین و نیز در رابطه با حسن انجام کار طبق مشخصات فنی مندرج در صورت وضعیت مزبور،طرفین داوری خانم/اقای......فرزند.......شماره شناسنامه.........ساکن.......را پذیرفته و مورد را به داور مزبور ارجاع کرده و رای آن داور برای طرفین در مورد ارجاعی قاطع و غیر قابل اعتراض بوده و لازم الاجرا است و ذینفع حق دارد در صورت تمایل به دادگاه صالحه مراجعه کند.

اقامتگاه طرفین

هر گونه اخطار در خواست و مکاتبه مفاد این قرارداد باید کتبا به نشانی طرفین که در این قرارداد نوشته شده و اقامتگاه قانونی آنان محسوب میشود ارسال شود.در صورتی که این محل تغییر کند میبایست محل جدبد بلافاصله کتبا به طرف دیگر اطلاع داده شود و درصورت تخلف،ارسال اخطار،درخواست یا مکاتبه به اقامتگاه قانونی سابق او،ابلاغ شده تلقی خواهد شد.

نسخه های قرارداد جعاله:

این قرارداد مشتمل بر ده ماده در تاریخ......در.......نسخه با اعتبار واحد تنظیم و بین طرفین مبادله گردید و مفاد و مندرجات آن مورد توافق کامل طرفین میباشد.

مبحث پایانی در مقاله عقد جعاله

 زمان استحقاق اجرت -در جعاله، التزام جاعل در برابر انجام دادن کار معین است.

برخلاف آنچه در اجاره اشخاص گفته شد، در این عقد نه منفعتی به جاعل تملیک می شود و نه حق انتفاعی می یابد؛ دو طرف پیمانی می بندند که به موجب آن جاعل در برابر حصول نتیجه مورد نظر خود ملتزم به دادن مالی می شود.

به همین جهت است که می گویند، در جعاله عقد سبب ایجاد دین نیست؛ سبب را به وجود می آورد، یعنی به دلیل همین توافق است که انجام دادن کار سبب ایجاد التزام برای جاعل می شود.

نتیجه منطقی تفاوت بین اجاره و جعاله این است که، در عقد اجاره، چون مستأجر در نتیجه عقد پیش از انجام دادن کار مالک منافع یا حق انتفاع از اجیر می شود، در برابر حقی که به دست آورده است در برابر اجیر مدیون به اجرت نیز می گردد.

ولی در جعاله، که هیچ حقی برای جاعل به وجود نمی آید و تنها قراری گذارده می شود که زمینه تعهد اصلی را فراهم می سازد، التزام تحقق نمی یابد و عامل فقط در برابر انجام دادن کار حق پیدا می کند.

چنانکه ماده ۵۶۷ قانون مدنی مقرر می دارد: (عامل وقتی مستحق جعل می گردد که متعلق جعاله را تسلیم کرده یا انجام داده . باشد. در تعیین متعلق جعاله و در نتیجه تمیز تاریخ استحقاق جعل، باید به مفاد عرفی پیشنهاد جاعل رجوع کرد.

image
JM
نویسنده این مطلب

مهدی حنیور

ارسال دیدگاه

کاربر عزیز برای ارسال دیدگاه ابتدا باید عضو یا وارد شوید

عضویت / ورود
 
دیدگاه ها
این مطلب نظری ندارد